“Het digitale staat nooit los
van het sociale”

Het is dinsdagmorgen, 10 uur. In de bibliotheek van Schagen is de Digibar weer geopend. Ton Stam en Jos Beentjes zitten klaar om hun bezoekers te ontvangen en te helpen met al hun digitale vragen. “Mensen liggen wakker van dit soort zaken. Als je het in vijf minuten kan oplossen is dat een enorme opluchting.”

Ans Louter (85) is een graag geziene gast in de Digibar. Ze was vroeger lerares, vertelt ze. “Maar ik hoefde in mijn tijd niet eens een typdiploma te halen.” Ze geeft maar aan hoe alles is veranderd. “Ik vind het nog steeds heel fijn om met de hand te schrijven, maar de tijd vraagt erom dat ik ook met de telefoon om kan gaan. Die omschakeling is soms best ingewikkeld, maar tegelijkertijd zie ik wat een heerlijkheid het is. Ik app met mijn kinderen en kleinkinderen, ik houd mijn mail bij en zoek van alles op via Google. Aan de ene kant is het mijn grootste vriend en aan de andere kant mijn grootste vijand.” Ze vertelt dat ze zich met enige regelmaat afvraagt ‘wat ze hier nu weer mee moet’. Een pop-up, een update, een foutmelding… Dat komt ook een beetje door de schrik. “Ik weet niet goed wat er zal gebeuren als ik ergens op klik. Ik mis het overzicht dat ik voel wanneer ik gewoon iets opschrijf of met pen een formulier invul. Dat apparaat bepaalt.” Toch laat ze zich niet op de kop zitten. “Ik word dan een beetje kregelig en heb de neiging dat apparaat weg te leggen. Maar dan denk ik ‘Nee, Ans’, je moet het gewoon dóen.”

Het is alweer twaalf jaar geleden dat Ton Stam met de Digibar begon. “Ik was ICT’er en inmiddels met pensioen, toen ik als bezoeker naar de Week van de Multimedia ging. Een mevrouw van de bibliotheek kwam iets vertellen. Op een gegeven moment was er een vraag uit de zaal waar ze niet goed uitkwam. Toen ben ik even ingesprongen. Dat leidde uiteindelijk tot de vraag of ik de hele week kon blijven.” Hij vertelt het met een lach. “Het jaar daarna werd ik weer gevraagd. Ondertussen verhuisde de bibliotheek naar Markt 18 en ontstond de mogelijkheid om wat activiteiten aan te bieden. Dat was het moment om iets te organiseren rond digitale vragen.” De Digibar was geboren. Inmiddels werkt Ton alweer drie jaar samen met Jos Beentjes. Geen overbodige luxe, want wekelijks zijn er meer dan genoeg bezoekers om twee deskundigen bezig te houden.

De Digibar in Schagen is een trendsetter gebleken. Met de technologische ontwikkelingen werd de behoefte aan digitale hulp groter en bibliotheken namen hun maatschappelijke taak. Inmiddels hebben alle KopGroep Bibliotheken cursussen, hulpspreekuren en een Informatiepunt Digitale Overheid (IDO). De bezoekers zijn vaak ouderen of mensen die de taal niet machtig zijn. Lara Weel is sinds oktober 2024 coördinator basisvaardigheden digitaal bij KopGroep Bibliotheken. Zij wijst erop dat ook jongere mensen tegen allerlei digitale vragen aanlopen, maar minder makkelijk om hulp vragen. “We merken dat jonge mensen vaak prima uit de voeten kunnen met sociale media of een spelletje, maar vastlopen als ze hun theorieexamen voor hun rijbewijs moeten aanvragen, een zorgverzekering moeten regelen of belastingaangifte doen voor hun eerste bijbaan. Daar liggen echt kansen. We kunnen deze groep helpen, maar we bereiken ze nog niet zo goed als groepen die ouder zijn. Ik denk dat het goed is als jongeren de bibliotheek zien als een plek waar ze kunnen studeren en afspreken. Niet iedereen heeft die mogelijkheid thuis. Als het te druk is of misschien onveilig, kan de bibliotheek die tweede huiskamer zijn. Daarmee wordt de drempel voor een digitale hulpvraag ook lager.” Er is ook een groep die overal een beetje tussen valt. Lara: “Er zijn veertigers en vijftigers die een beroep uitoefenen waarvoor geen digitale vaardigheden nodig zijn. Wanneer ze hun baan verliezen wordt het solliciteren naar een nieuwe functie en het contact met het UWV al snel ingewikkeld als je die vaardigheden niet beheerst.”

Ans Louter vond het de eerste keer best lastig om hulp te vragen. “Maar deze locatie leent zich er zo goed voor. Je bent in de stad en je loopt zo even binnen. Heel laagdrempelig. En de mannen doen het misschien vrijwillig, maar ik kan erop rekenen dat ze er altijd zijn. Daar wil ik echt mijn waardering voor uitspreken.” Er is ook een gezelligheidsaspect. Digibarman Jos Beentjes vertelt dat er aardig wat af wordt gekletst. “De Digibar heeft een sociale functie. Mensen ontmoeten elkaar, drinken een kop koffie en kunnen hun verhaal kwijt. We horen hier hele levensverhalen.” Soms licht en luchtig, maar ook vaak serieus. De digitale vraagstukken komen vaak voort uit de zaken die in het gewone leven spelen. Jos: “Het gaat soms om vragen waar mensen ’s nachts wakker van liggen. Als ze dan hier komen en je kunt het in vijf minuten wegnemen, dan is dat een enorme opluchting.” Ton geeft een voorbeeld. “Er kwam hier regelmatig een meneer naar de Digibar. Op een gegeven moment werd hij ernstig ziek. Vanaf dat moment heeft hij zijn vrouw uitgenodigd. ‘Ga mee, schat’, zei hij. ‘Die jongens hier gaan het je leren.’ Inmiddels is hij er niet meer, maar kan zijn vrouw overweg met de computer. We zien haar hier regelmatig met vragen. Daarna kan ze weer verder.” Ans knikt. “Je kunt het allemaal niet los van elkaar zien. Het digitale en het sociale hangt altijd samen.” Lara ziet het ook: “Mensen blijven terugkomen, naar de cursussen en de Digibar, ook als ze al best goed op de hoogte zijn. Ik heb dan ook bewondering voor onze medewerkers, die zoveel meer doen dan alleen hun kennis delen.” Ze ziet dagelijks wat de effecten zijn. “Zelfs als we het puur en alleen hebben over digitale vaardigheden, dan gaat het om zelfredzaamheid en zelfvertrouwen. Als we onze bezoekers dat kunnen bieden, zijn we van grote waarde in de samenleving.”